Jak informuje Krakowskie Biuro Festiwalowe – Narodowe Centrum Kultury i Polski PEN Club przygotowały ekspozycję, która w syntetyczny, a zarazem wielogłosowy sposób podsumowuje sto lat działalności jednej z najważniejszych polskich organizacji literackich. Wernisaż odbędzie się w środę, 3 września 2025 r., o godz. 17.00 w Krakowie – w programie 91. Międzynarodowego Kongresu PEN, goszczącego w tym roku w Polsce.
Wystawa „Stulecie Polskiego PEN Clubu 1925–2025” prowadzi widza przez kluczowe wątki historii stowarzyszenia: od obrony wolności wypowiedzi i wartości humanistycznych, po budowanie przestrzeni dialogu ponad granicami. Na starannie opracowanych planszach zaprezentowano nie tylko losy organizacji, lecz także sylwetki jej prezesów, wybitnych gości z zagranicy i twórców kształtujących polskie życie literackie.
Ekspozycję otwiera Międzynarodowa Karta PEN – dokument-etyka, który od stu lat stanowi punkt odniesienia dla pisarzy na całym świecie. Dalej widzowie śledzą narodziny polskiej sekcji na przełomie lat 1924/1925, zainicjowane przez grono autorów i autorek, m.in. Juliusza Kaden-Bandrowskiego, Jana Lechonia, Jana Lorentowicza, Bronisławę Neufeldównę i Leopolda Staffa. Pierwszym prezesem został Stefan Żeromski. Materiały prasowe i fotografie pokazują dynamikę pracy w dwudziestoleciu międzywojennym, czas wojny i PRL oraz odrodzenie po 1989 roku.
Osobną część poświęcono Jidyszowemu PEN Clubowi – utworzonemu w 1928 roku przez pisarzy żydowskich i będącemu pierwszą międzynarodową reprezentacją literatury jidysz. Ważnym akcentem jest także działalność na rzecz tłumaczek i tłumaczy: już od lat 20. XX wieku Polski PEN Club podnosił prestiż przekładu, ustanawiał nagrody i powoływał zespoły eksperckie, z których dorobku do dziś korzystają środowiska literackie w kraju i za granicą.
Kuratorzy przypominają dramatyczne epizody historii: funkcjonowanie w konspiracji w okresie II wojny światowej, pomoc represjonowanym twórcom w stanie wojennym oraz lata 1981–1988, kiedy działalność – „w uśpieniu” – podtrzymywały zagraniczne ośrodki PEN i zaangażowanie członków w kraju oraz na emigracji.
Gdzie i kiedy oglądać
- Otwarcie: 3 września 2025 r., godz. 17.00, Kraków.
- Kraków, Pałac Potockich (KBF), Rynek Główny 20: 8–29 września.
- Kraków, Scena MOS Teatru im. J. Słowackiego, ul. Rajska 12 (w ramach Festiwalu Conrada): 20–26 października.
Po prezentacji podczas krakowskich wydarzeń wystawa będzie dostępna również w Warszawie.
Organizatorzy i zespół
- Organizatorzy: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Narodowe Centrum Kultury, Polski PEN Club.
- Kurator: Paweł Bem; współpraca kuratorska: Magda Heydel.
- Tłumaczenia: Magda Heydel, Piotr Krasnowolski, Jarek Sawiuk.
- Koordynacja: Agnieszka Bebłowska-Bednarkiewicz, Katarzyna Haber.
- Identyfikacja wizualna: Izabela Jurczyk.
- Opracowanie graficzne / skład / prepress: STUDIO-DESIGN.COM.PL.
- Projekt i produkcja: Antoni Wrzosek.
Wystawa została dofinansowana ze środków MKiDN i powstaje we współpracy z Krakowskim Biurem Festiwalowym, programem Kraków Miasto Literatury UNESCO oraz Festiwalem Conrada.
