Współczesne miasta, złożone i rozbudowane, są przestrzeniami, w których zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom jest jednym z kluczowych wyzwań. Analiza danych przestrzennych, wykorzystywana pierwotnie w naukach związanych z geografią, ekonometrią czy z dziedzinami, w których lokalizacja określona poprzez współrzędne geograficzne jest bardzo istotna, przydaje się także w wielu innych dyscyplinach. Jednym z obszarów gdzie analiza danych znajduje skuteczne zastosowanie są badania mające na celu podnoszenie bezpieczeństwa mieszkańców miast.
Za takie właśnie analizy danych przestrzennych zespół w składzie: prof. Andrzej Leśniak z Katedry Geoinformatyki i Informatyki Stosowanej Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH w Krakowie, dr Agnieszka Polończyk-Sudoł z Instytutu Bezpieczeństwa i Informatyki (UKEN w Krakowie) oraz Przemysław Waśniowski, pracujący na co dzień w Urzędzie Miasta Krakowa w Wydziale Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego otrzymał prestiżową Nagrodę Miasta Krakowa. Interdyscyplinarny zespół od 2018 roku prowadzi zaawansowane analizy przestrzenne zagrożeń porządku publicznego oraz pierwsze w Polsce analizy przestrzenne dotyczące poczucia bezpieczeństwa mieszkańców Krakowa. Rezultaty badań zostały zaprezentowane na wielu krajowych oraz międzynarodowych konferencjach i kongresach, a Kraków jest obecnie wiodącym ośrodkiem w Polsce zajmującym się badaniami nad tzw. mapowaniem przestępczości na zaawansowanym poziomie.
Nagrodzone badania obejmują analizy danych o czynach zabronionych, takich jak przestępstwa, wykroczenia czy zgłoszenia interwencyjne. Zastosowanie analiz przestrzennych pozwoliło m.in. na identyfikację miejsc o najwyższej przestępczości, zrozumienie migracji zjawisk przestępczych oraz określenie efektywności działań prewencyjnych, takich jak np. instalacja kamer monitoringu.
Metody i wyniki badań
Prace zespołu polegają w głównej mierze na wykorzystaniu danych dostarczanych przez Wydział Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Krakowa. Jednym z analizowanych zagadnień jest aktualnie monitoring miejski oraz jego efektywność. Zespół wykazał, że monitoring działa najskuteczniej w okresie do czterech lat po instalacji kamer, a następnie obserwuje się efekt przyzwyczajenia, powodujący powrót przestępczości niemal do wcześniejszego poziomu. Wyniki badań wskazują także na przesuwanie się aktywności przestępczej do obszarów nieobjętych monitoringiem. Na podstawie danych dostarczanych przez zespół decydenci miejscy mogą skuteczniej planować działania związane z np. zabezpieczaniem najbardziej narażonych przestępstwami miejsc czy intensyfikowaniem działań interwencyjnych.
– Informacje, którymi operujemy są bardzo dokładne, wręcz punktowe. Często jednak te dane grupujemy, uogólniamy między innymi po to, aby wyciągnąć z nich istotne wnioski, które mogą następnie być pomocne przy podejmowaniu decyzji związanych z np. rozszerzaniem monitoringu, intensyfikacji działań interwencyjnych w konkretnym rejonie miasta – wyjaśnia P. Waśniowski z Urzędu Miasta Krakowa.
Zastosowanie analiz w praktyce
– Efekty pracy zespołu są wykorzystywane przez m.in. policję, straż miejską oraz Wydział Bezpieczeństwa i Zarzadzania Kryzysowego w celu lepszego planowania działań prewencyjnych oraz tych związanych z inwestycjami w podnoszenie bezpieczeństwa mieszkańców – precyzuje P. Waśniowski.
Dwa razy do roku Urząd Miasta przeprowadza także badania ankietowe badające poczucie bezpieczeństwa wśród mieszkańców Krakowa. Zespół następnie zestawia subiektywne opinie krakowian i krakowianek z obiektywnymi wynikami analiz przestrzennych prowadzonymi przez nagrodzony zespół.
Analizy służą wydziałowi, ale także służbą, które mogą skuteczniej i precyzyjniej planować działania podnoszące bezpieczeństwo mieszkańców.
Prof. A. Leśniak wskazuje: – Przykład Krakowa pokazuje, że rozwijane przez zespół zaawansowane techniki analiz przestrzennych mogą przyczynić się do lepszego planowania inwestycji, takich jak monitoring miejski oraz do skuteczniejszego zarządzania kryzysowego.
Prace zespołu prof. Andrzeja Leśniaka nie tylko wpływają na poprawę bezpieczeństwa w Krakowie, ale również dostarczają naukowych podstaw do dalszych badań nad zjawiskami przestępczości w miastach. – Wyniki dotychczasowych prac posłużyły m.in. do publikacji naukowych, w których analizujemy wpływ pandemii COVID-19 na wybrane rodzaje przestępczości w Krakowie oraz ich rozmieszczenie przestrzenne w okresie lockdownu. W badaniu porównaliśmy przestępstwa popełnione w 2020 roku z przestępstwami popełnionymi w analogicznych okresach w latach poprzednich – mówi prof. A. Leśniak.
Dr Agnieszka Polończyk-Sudoł podkreśla:– To, co według mnie ma największą wartość w naszych badaniach, to spojrzenie z kilku różnych perspektyw na dane o czynach zabronionych. W naszych pracach staramy się nie tylko analizować, ale także interpretować to, co jest widoczne na mapach. Aby lepiej zrozumieć zjawiska społeczne mające miejsce w przestrzeni publicznej miasta, sięgamy po szereg teorii z zakresu nauk społecznych, szukając w nich potwierdzenia naszych obserwacji i wniosków. Kraków bowiem, tak jak każde inne miasto, ma swoją specyfikę i tego, co dzieje się w mieście, nie należy interpretować w oderwaniu od uwarunkowań społecznych, kulturowych, ekonomicznych czy lokalnych.
Osiągnięcia zespołu są przykładem owocnej współpracy naukowców z jednostkami dbającymi o komfort życia w miastach. Przyznana Nagroda Miasta Krakowa jest również wyrazem uznania dla dokonań zespołu na rzecz rozwoju i wzmacniania naukowego potencjału miasta. Prowadzone analizy pokazują także, że inwestowanie w badania naukowe przynosi wymierne korzyści, w tym przypadku w zakresie poprawy jakości życia mieszkańców Krakowa.
