CERN, Europejskie Laboratorium Fizyki Cząstek, największy ośrodek badawczy fizyki cząstek na świecie, obchodzi w tym roku 70-lecie powstania. Z tej okazji w Krakowie będzie można zobaczyć wyjątkową wystawę, która prezentuje zagadnienia związane z fizyką cząstek elementarnych.
Na odwiedzających czekają trzy kapsuły, w których znajdują się m.in. strefa Big Bang, opowiadającą o historii wszechświata, strefa cząstek, w której autorzy prezentują budowę materii czy przebieg eksperymentów w wielkim zderzaczu hadronów. Elementem wystawy są także imponujące filmy czy animacje prezentujące historię wszechświata, gabinet fizyki teoretycznej czy kącik edukacyjny dla dzieci.
Multimedialna wystawa dostępna będzie bezpłatnie dla zwiedzających
od 11 do 26 maja, w godz. 10:00-18:00, przy ul. Piastowskiej 26a w Krakowie (hala sportowa AGH). Szczegółowe informacje dostępne są na stronie: https://www.ifj.edu.pl/cern70pl/
Prace badawcze naukowców z AGH pomagają zrozumieć Wielki Wybuch
CERN, w krótkim czasie po powstaniu stał się światowym liderem w dziedzinie badań podstawowych odnosząc spektakularne sukcesy tak na polu naukowym jak i jako centrum doskonałości, kształcenia kadr naukowo-technicznych i transferu technologii, ale również jako wzorzec prowadzenia badań naukowych dla pokoju, z poszanowaniem różnorodności narodowej oraz odmienności kultur i religii. Pośród licznych przełomów jakie dokonały się w CERN warto wspomnieć choćby odkrycie słynnej cząstki Higgsa w 2012 roku, ale również opracowanie i nieodpłatne udostępnienie ludzkości protokołu www, bez którego już nie wyobrażamy sobie współczesnego świata.
Polscy naukowcy byli obecni w CERN już od końca lat 50-tych, a w 1964 roku Polska, jako jedyny kraj tzw. bloku wschodniego, uzyskała status członka obserwatora w Radzie CERN. W 1991 r. stała się 16-tym członkiem Organizacji i od tego czasu jesteśmy pełnoprawnym współgospodarzem największego na świecie laboratorium badań podstawowych w dziedzinie fizyki.
Naukowcy z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie byli obecni w CERN praktycznie od samego początku jego założenia w 1954 roku. Natomiast od ponad 20 lat biorą udział w pracach realizowanych w ramach Wielkich Eksperymentów LHC (ang. Large Hadron Collider) i w innych projektach związanych z badaniami fundamentalnymi prowadzonymi w CERN. Wiodący udział we współpracy z CERN mają badacze z Wydziału Fizyki i Informatyki Stosowanej, którzy od połowy lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku brali udział
w wielkich eksperymentach na zderzaczu LEP (The Large Electron-Positron Collider) takich jak DELPHI oraz OPAL.
Aktualnie prowadzone eksperymenty, w których biorą udział badacze z AGH, to ATLAS (A Toroidal LHC ApparatuS), LHCb (Large Hadron Collider beauty) oraz ALICE (A Large Ion Collider Experiment). Analizy fizyczne dotyczą pionierskich pomiarów rzadkiego zjawiska rozpraszania foton–foton, rzadkiego rozpadu bozonu Higgsa na leptony i foton oraz poszukiwanie tzw. Nowej Fizyki, tj. efektów wychodzących poza opis dostępny przez Model Standardowy Cząstek i Oddziaływań. Badania te mają duże znaczenie dla wyjaśnienia asymetrii materia/anty-materia, która pozwoliła na pojawienie się ery materii po Wielkiej Anomalii (zwanej również Wielkim Wybuchem). W bardzo praktyczny sposób próbujemy odpowiedzieć na pytanie dlaczego właściwie istniejemy, skoro wierzymy że tuż po Wielkiej Anomalii, Wszechświat zawierał taką samą ilość materii i anty-materii. Naukowcy i studenci z AGH uczestniczą też w pracach informatycznych wspierających eksperyment TOTEM (obecnie część eksperymentu CMS – Compact Muon Solenoid), którego zespół w 2021 r. ogłosił odkrycie odderonu – quasicząstki składającej się z nieparzystej liczby gluonów. Grupa z AGH zajmuje się rozwojem i zapewnianiem jakości oprogramowania do rekonstrukcji danych i symulacji odpowiedzi detektorów oraz różnymi aspektami przetwarzania równoległego do analizy dużych zbiorów danych. Pracownicy i doktoranci AGH uczestniczą także – w ramach Konsorcjum ALICE-PL – w pracach eksperymentu ALICE, który w 2022 r. pośrednio dowiódł, że swobodne kwarki powabne posiadają masę. Prowadzone są również studia nad technologiami przeznaczonymi dla przyszłych modernizacji eksperymentów pracujących przy LHC oraz nad maszynami nowego pokolenia, które będą projektowane w ramach przedsięwzięcia Future Circular Collider (FCC).
